We drinken graag een glas. We vermaken ons graag met de bloemen en de bijtjes. We leven op van de natuur, maar ook van bouwkunst, schilderkunst of een mooie film. We genieten van andere mensen, van kinderen, en maken de mooiste muziek. We luisteren naar de stilte, maar ook naar vogels. We hebben aandacht voor onszelf, maar vooral ook voor elkaar. We zijn kwetsbaar. We verbinden ons met elkaar, vinden verdieping en betekenis, en we geloven. De een meer, de ander minder.
We bebouwen het land en beschermen de natuur. We verzamelen kennis tot in het oneindige. En krijgen inzicht. We werken, lezen, slapen en spelen. Alles op zijn tijd en plaats. Gerangschikt naar de belangstelling en mogelijkheden van ieder van ons.
De mens. Twee voeten, twee benen, vingers, een hoofd, ogen en oren, een goed stel hersens, zintuigen. Alles georkestreerd vanuit een wonderbaarlijk geniaal fysiek systeem. Herkenbaar ook. Wie je bent, het laat zich zien in je lichamelijke verschijning, in je stem, je ogen, de manier waarop je loopt. Hoe je lacht.
De mens. Een volmaakte schepping. Elk mens een volmaakte schepping.
Evenzogoed laat de lange geschiedenis van de mens zien, van elk individueel mens overigens ook, dat we elkaar naar het leven staan. Dat we om volslagen onzinnige redenen ten oorlog trekken. Dat we uit pure hebzucht onze medemens onderdrukken, bestelen, of gewoon niet eens zien staan. Veroordelen op grond van, ja van wat eigenlijk? Dat we met niet de geringste aarzeling kiezen voor comfort en gemak. Ten koste van, ja vrijwel alles. Niks empathie, niks compassie. Ik eerst. Mijn groep, mijn land, mijn belang. Onze olie, ons gas. Mijn vakantie.
Niet zo’n volmaakte schepping?
Stel dat dit alleen maar een manier van denken is. Een mening. Ingeprent. Een oud patroon. En dat we er dus ook anders naar kunnen kijken. Niet zo westers. Maar nieuw. Anders. En dat dan tevoorschijn komt dat wij inblij worden als we anderen kunnen helpen, redden, bijstaan. Dat we daadwerkelijk heldenmoed bezitten, en dat ons dat inspireert. Dat vrijwilligerswerk in welke vorm ook, een diep gevoel van betekenis geeft. Dat we oprechte zorg voor onze medemens hebben. In het groot en in het klein. Maar ook dat het uiterst moeizaam is om soldaten te leren schieten. Dat we wel degelijk in staat zijn om op zelfs op coöperatieve basis samen te werken en te leven.
Dat is wel heel positief. Jawel. Maar wetenschappelijk aangetoond. Bijvoorbeeld door Rebecca Solnit die het gedrag van mensen na de ramp Katrina (orkaan 2005) onderzocht. En zij is niet de enige. Biologen, neurowetenschappers en psychologen ondersteunen haar uiterst positieve bevindingen. Volgens historicus Rutger Bregman* is beschaving de oorzaak van alle kwaad, en niet de mens. De mens is van nature goed. Hij deugt. Zijn onderzoek laat ook zien dat een andere, nieuwe kijk op de mens ons gedrag positief kan beïnvloeden. Politiek econoom Elinor Ostrom ontving voor haar onderzoek naar coöperatieve samenlevingsvormen in 2009 zelfs de Nobelprijs. Onze ware aard in een nieuw perspectief. Een revolutie. Of gewoon anders in kaart gebracht?
Respect
Wij mensen hebben een vracht aan emotionele behoeftes. Aan liefde en erkenning, aan erbij horen en identiteit, aan betekenis en zinvol leven. Wanneer we al die begrippen zouden samenvatten in één woord zou dat wel eens respect kunnen zijn.
Respect voor jou is je gewaardeerd en gezien voelen. Bij respect voor anderen blijven we stevig verankerd in bescheidenheid, moraliteit en zorg voor anderen en onszelf. Respect vormt de basis voor gezonde empathie en integriteit, en het leidt eveneens naar waardigheid en diepte in onze menselijke relaties en in onze relatie met de aarde. Respect is de basis voor liefde en rechtvaardigheid, het is de weg van conflict naar verzoening. Respect is de basis van waaruit “de nieuwe kaart van de mens” een stevige duw in de rug krijgt. Respect is waarop we als mens kunnen bouwen.
Het is een groot voorrecht mens te mogen zijn. Wie je ook bent, wat je ook doet, volmaakt zoals je bent. Toegerust met alle mogelijkheden om je ware aard zichtbaar te maken bij je medemens, en op de aarde. Vanuit het beste wat we in ons hebben. Vanuit respect.
Een “Dag voor de mens”. Voor al onze behulpzaamheid, liefde, opoffering, inzet, vrolijkheid, moed, nederigheid. Voor respect. Om “de ware aard” tot volle wasdom te laten komen.
*Rutger Bregman “De meeste mensen deugen” Een nieuwe geschiedenis van de mens.
uitgeverij De Correspondent 2019
Bovenstaand artikel is gepubliceerd in Mans juni 2021