Rouw gaat in essentie over het verdriet dat je hebt over geliefden die je bent verloren. Maar gaat ook over de wond die dat verlies in jou achterlaat. Rouwverwerking bestaat niet, en is zeker niet gebonden of te meten in jaren. Het verdriet blijft, zoals de liefde die eraan gekoppeld is blijft. Blijvende liefde. Of zoals Thomas Attig (auteur van o.m. The heart of grief) schrijft: “De dood beëindigt wel een leven maar niet een relatie”
Het onlangs gepubliceerde onderzoek naar het rouwproces bij MH17 nabestaanden toont eens te meer aan hoe wezenlijk goede begeleiding bij rouw is. ( Volkskrant 16 juli) Compliment voor de onderzoeker, klinisch psycholoog Jos de Keijser. Vragen stellen over verlies bij mensen die zo ondergedompeld zijn in hun verdriet, niet makkelijk. Respect ook voor de nabestaanden die ondanks hun verdriet de vragen beantwoord hebben. Ook het pleidooi van De Keijser voor meer erkenning voor de ernstige en mogelijk langdurige effecten van rouw op ons leven ondersteun ik van harte.
Maar verlies is meer dan statistieken, cijfers en percentages. Verlies is uniek, voor ieder van ons. Door wie je bent, door je opvoeding, door wat je in je leven al geleerd hebt over verlies. Door wat je al hebt meegemaakt. Verlies beschadigt je, ook op plekken waar je al beschadigd bent.
Dat vraagt om meer dan “exposure”, blootstellen aan de pijn, in dit geval aan de concrete gebeurtenissen bij de vliegramp, en “veerkracht” Dat vraagt in de allereerste plaats om moed. Moed om je verdriet te voelen en daarbij stil te staan. Langer of korter, het doet er niet toe. Je verdriet, je tranen brengen je ergens anders. Niet de tijd. Juridische procedures, politieke verwikkelingen, media-aandacht, maar ook de begrijpelijke gevoelens van woede en wraak over het aangedane leed, leiden van het verdriet af. Dat kan een keuze zijn. Maar kan ook het rouwproces ontwrichten.
Met dit betoog probeer ik te laten zien dat hulp bij rouw ertoe doet. Dat vakbekwame begeleiding je leven in balans kan brengen, in contact met je verdriet en met je liefde. Volgens mij is dat echter nogal wat anders dan “de belemmerende omstandigheden waar de psycholoog je van af kan helpen” zoals de Keijser zegt in het interview.
Hetzelfde geldt voor het door De Keijser geschreven handboek “Iets in mijn leven is kapot” De titel stigmatiseert en houdt mensen in de greep en op de plek van hun verlies. Ik wens ook voor de nabestaanden van MH17 dat verlies en liefde naast elkaar komen te leven, en dat de greep van het verlies steeds milder wordt.